Manastir Dečani je podignut na desnoj obali Dečanske Bistrice, u zatrnavskoj župi, na mestu koje je još Sveti Sava naznačio za podizanje manastira, na ivici plodne metohijske ravnice obrasle šumarcima pitomog kestena i visokim borovima. Zaravan sa jugozapadne strane manastira prelazi u klisuru koja se uzdiže do surih vrhova Prokletija – prirodne granice koja razdvaja Staru Srbiju od Albanije.
Osnivač manastira je Sv. Stefan Uroš Treći Dečanski, sin Sv. kralja Milutina i otac cara Dušana. Stefan Uroš III je, posle izbora mesta za zidanje manastira, dao da se taj prostor ogradi bedemom ojačanim kulama, tzv. manastirskim gradom, uz koji su bile prislonjene kelije za monahe i druge manastirske građevine.
Za ove radove je bio zadužen iskusan zidar Đorđe sa braćom Dobroslavom i Nikolom, dok je protomajstor fra Vita sa kotorskim kamenorescima gradio i reljefima ukrašavao crkvu Pantokratora.
Svedoci izgradnje Dečana ushićeno pišu o veštini majstora koji su klesali mnogorazlični mermer, podižući zidove crkve tako, da je bilo čudno i preslavno onima koji gledaju. To mnogohvaljeno delo fra Vita je odenuo u zapadnjačko romanogotičko ruho. Unutrašnji prostor građevine je, međutim, kao i kod ranijih crkava takozvanog raškog stila, potpuno bio prilagođen pravoslavnom kultu. Ovde se prepoznaje uticaj Sv. Arhiepiskopa Danila II, glavnog kraljevog savetnika i saradnika u ovom poduhvatu.
Veličanstvenosti spoljašnjeg izgleda hrama odgovarala je unutrašnja krasota hrama: sve od tesanog kamena, zlata i drugog skupocenog materijala. Bio je bogato snabdeven crkvenim bogoslužbenim predmetima, zlatnim i srebrnim sasudima, skupocenim odeždama, ukrašenim biserima i dragim kamenjem, svilenim tkaninama. Sam ktitor će u svojoj povelji reći: Počeh zidati dom Gospodu Bogu svome Svedržitelju, i sazidavši ukrasih ga svim lepotama unutrašnjim i spoljašnjim.
Natpis na starom srpskom jeziku, sačuvan iznad južnog portala crkve Visokih Dečana govori o izgradnji ovoga manastira. Glavni graditelj, fra Vita iz Kotora grada kraljevog, kako stoji u natpisu, zidao je hram osam godina, do 1335.